Eğer günlük hayatınızda etrafınızda cereyan eden fikri münakaşalarda havada uçuşan belli belirsiz fikirlerin akli gerekçeler ve somut delillerden yoksun olduğu düşüncesiyle tartışma seyrine olumlu bir müdahalede bulunmaya çalıştığınız anda “sen ne anlarsın? Sen hiçbir şey bilmiyorsun! Sen aptal ve toy bir gençsin! Okulda mı öğreniyorsun bu fikirleri melun (daha sığ şiddet içerikli alternatifi vatan haini!)” gibi çeşitli ithamlara maruz kalıyorsanız siz de bir ad hominem mağdurusunuz. Latince bir kelime olan ad hominem (kişiye yönelik) kişi karalama safsatasıdır. Bu safsataya başvuran kişiler genelde karşı tarafın sunduğu argümanlara cevap vermek yerine kişinin kendisine farklı cihetlerden saldırarak argümanı değersizleştirmeye çalışırlar. Ad hominem safsatası kendi içinde istismarcı, niteliksel, “sen de”, suyu bulandırma ve amaca başvurma gibi farklı türlere ayrılmaktadır. Bu türlerin her birini kısa bir şekilde ele almak gerekirse:
İstismarcı Ad Hominem:
Türünün en sığ hali olan bu safsatada argüman yerine doğrudan kişinin karakteri hedef alınıp hakaret edilerek tartışmadaki argümanların yanı sıra temel adabı muaşeret kuralları da bir kenara bırakılır. Örneğin:
A: bence devlet harcamaları kısılmazsa uzun vadede ciddi bir enflasyonla karşı karşıya kalabiliriz
B: sen aptal bir vatan hainisin!!
Niteliksel Ad Hominem:
Burada kişinin tartışma konusundan bağımsız bir özelliği veya herhangi bir şekilde irtibatlı olduğu bir kurum veya düşünce ortaya atılarak konu saptırılmaya ve kişinin sözleri değersizleştirilmeye çalışılır. Aynı örnekten devam etmek gerekirse:
A: bence devlet harcamaları kısılmazsa uzun vadede ciddi bir enflasyonla karşı karşıya kalabiliriz
B: siz falanca partililer devletin her yaptığına karşısınız zaten!!
“Sen de” Ad Hominem:
Burada kişinin sunduğu fikirlere ters veya onlarla tutarsız davrandığı iddiası öne sürülerek fikrin yanlış olduğu ispat edilmeye çalışılır. Örneğin:
A: kızartılmış ve yüksek yağlı yiyecekler beden için zararlıdır.
B: bu söylediğin saçma çünkü geçen seni patates kızartması yerken gördüm. Madem kötü sen niye yiyorsun?
Bu safsata ilk bakışta bazı yönleriyle haklı gözükse de dikkatli bir göz, safsatanın nerede olduğu görecektir. A’nın düşüncesiyle tutarsız bir şekilde patates kızartması yemesi A’nın eylemleri ve düşünceleri arasında bir tutarsızlık olduğunu gösterse de A’nın tutarsız biri olması onun argümanının yanlış olduğunu göstermez.
Suyu bulandırma:
Genellikle üçüncü kişilere verilen referanslarda alıntı yapılan kişileri itibarsızlaştırmak için onların karakteri veya farklı özelliklerini ortaya atarak konuyu değiştirme girişimi suyu bulandırma safsatası olarak adlandırılır. Örneğin:
A: John Locke'un toplumsal sözleşmeyi negatif haklar bağlamında çerçevelendirmiş olması ciddi bir kuramsal katkı sayılabilir.
B: Locke dediğiniz kişi dönem aristokrasisinin çocuk bakıcılığını yapıyordu. Onun tezlerini ciddiye almak mümkün değil!
Amaca başvurma:
Bu yazıda incelenen son ad hominem türü amaca başvurmadır. Adından tahmin edileceği üzere bu tür bir safsatada kişinin “gizli ajandasına” ve argümanın arkasındaki sözde hedeflere vurgu yapılarak kişinin argümanı değil gerçekdışı "menfi emelleri" ön plana alınır. Örneğin:
A: sayılara bakıldığında eğitime ayrılan bütçenin yetersiz olduğunu söylemek mümkün.
B: sizin amacınız eğitim politikasını iyileştirmek değil! Sizin asıl amacınız ülkemizin kalkınmasına harcanan yatırımları baltalamak!
Görüldüğü gibi daha önce ele aldığımız diğer mantık safsataları gibi ad hominem safsatasının da temel amacı konuyu bir şekilde olması gereken seyirden saptırarak istenilen sonuca ulaşmak veya tartışmada galip gelmektir. Bu yıkıcı retorik diğer safsatalara nazaran daha yaygın bir biçimde kullanılmakta olup bir tartışmada rastlanması en rahatsız edici olanlarındandır. Özellikle istismarcı ad homineme maruz kaldığınız durumlarda saldırgan şahısla irtibatınızı kesip hemen ortamı terk etmeniz ve ilerleyen günlerde birkaç temel mantık ve matematik sorusu çözerek veya blogumuzu ziyaret edip kaliteli içeriklere erişerek olası zeka kayıplarını önlemeniz önem arz etmektedir.
keywords: Bir Mantık Safsatası: Ad Hominem, ad hominem nedir?, mehdi sosar, politichub blog yazıları, mantık safsataları, Ad hominem türleri, ad hominem, whataboutizm, red herring, mantık safsataları serisi, Mehdi Sosar yazıları
keywords: Bir Mantık Safsatası: Ad Hominem, ad hominem nedir?, mehdi sosar, politichub blog yazıları, mantık safsataları, Ad hominem türleri, ad hominem, whataboutizm, red herring, mantık safsataları serisi, Mehdi Sosar yazıları
Keywords: ad hominem safsatası, ad hominem, safsata, mehdi sosar, politic hub