14 Mayıs seçimlerine günler kala, yurt dışı seçmenleri oylarını kullanmaya başladılar. Dış temsilciliklerde 9 Mayıs’a kadar oy kullanılabilecekken gümrük kapılarında 14 Mayıs Pazar günü saat 17.00’a kadar oy kullanımına devam edilebilecek.
Özellikle seçim sistemindeki son değişikliklerle beraber, bazı kesimlerce sanki yeni keşfedilmiş gibi tepkilere konu olan D’Hondt yöntemi daha da konuşulur hale geldi. Ancak bununla birlikte, yurt dışında oy kullanımının başlaması ile birlikte bir soru daha sorulmaya başlandı.
Yurt dışı oylarının dağılımı nasıl gerçekleştirilecek?
Öncelikle bu sorunun sorulmasının nedenini açıklamak gerektiği kanaatindeyim. Dünyada Fransa, İtalya ve Portekiz dahil olmak üzere 17 ülkenin yurt dışı seçmenleri için kontenjan vekillikleri (reserved seats) bulunuyor. Diğer bir ifadeyle, söz konusu ülke vatandaşı seçmenler, yurt dışında kendi oylarıyla kendi vekillerini seçiyor durumundalar.
Geçmişte, bugünkü iktidar partisi temsilcileri yurt dışında yaşayan Türk seçmenler için vekillik getirilebileceği konusunu gündeme getirmiş olsalar da mevcut sistemde böyle bir “reserved seats” bulunmuyor. Bu nedenle de yurt dışı seçmenlerinin oyları mevzuattaki hesaba göre, partilere dağıtılıyor.
Peki nedir bu hesaplama yöntemi?
Hesaplama yöntemi D’hondt sistemine dayansa da, uygulama şekli Yüksek Seçim Kurulu tarafından ilan edilen 136 sayılı Genelgedeki usul ve esaslara uygun olarak gerçekleştirilecek. Genelgenin, ilgili hususu düzenleyen 10.maddesi gereği, yurt dışında yaşayan Türk vatandaşları tarafından kullanılan toplam geçerli oy miktarı, Türkiye genelinde kullanılan toplam geçerli oy miktarına ilave edilerek yurt düzeyinde genel oy miktarı ve her partinin ülke genelindeki geçerli oy miktarı elde edilmiş olacaktır.
Genelgede çerçevesinde, farz edelim ki, bu seçimde yurt dışında geçerli oy sayısı 1.500.000 ve yurt içi geçerli oy sayısı 50.000.000 olsun. Bu durumda yurt düzeyindeki oy toplamı, iki toplam oy toplanarak 51.500.000 oy edilmiş olacaktır.
Yurt dışı toplam geçerli oy sayısı: 1.500.000
Yurt içi geçerli oy sayısı: 50.000.000
Yurt düzeyinde oy toplamı: 1.500.000 (Yurt dışı toplam geçerli oy sayısı) + 50.000.000 (Yurt içi geçerli oy sayısı) = 51.500.000
Bu hesaplama ile birlikte, her seçim çevresinde geçerli toplam oy, yurt dışında kullanılan oyların diğer oylara bölünmesi ile elde edilen oran doğrultusunda arttırılacaktır.
Yukarıdaki örnekten devam edilecek olursa, yurt dışındaki geçerli oy olan 1.500.000, yurt içi geçerli oy sayısı olan 50.000.000’e bölünerek 0,03’lük bir oran katsayısı elde edilmiş olacaktır.
Hesaplama katsayısı: 1.500.000 (Yurt dışı toplam geçerli oy sayısı) / 50.000.000 (Yurt içi toplam geçerli oy sayısı) = 0,03
Akabinde bu katsayı, seçim çevrelerinde kullanılan geçerli oy sayısı ile çarpılacak ve elde edilen rakam o seçim çevresindeki toplam geçerli oy oranına eklenecektir. Yani, bir seçim çevresinde 2.000.000 geçerli oy kullanıldıysa, bu rakam öncelikle 0.03’le çarpılacak; elde edilecek 60.000 ise o seçim çevresindeki 2.000.000 geçerli oya eklenecektir.
T seçim çevresine eklenecek yurt dışı oy miktarı: 2.000.000 (T seçim çevresindeki kullanılan toplam geçerli oy miktarı) x 0,03 (Hesaplama katsayısı) = 60.000
Sonrasında ise her parti için yurt dışında aldığı oy miktarı, toplam yurt dışı geçerli oy miktarına bölünecek ve elde edilen oran seçim çevresinde eklenecek oy ile çarpılarak partinin seçim çevresindeki nihai toplam oyu bulunacaktır. Örnek üzerinden devam edilecek olursa, diyelim ki A partisi yurt dışında toplam 150.000 oy aldı. Yurt dışı geçerli oy miktarı 1.500.000’le bu oy oranlandığında elde edilen 0,1 seçim çevresindeki eklenecek oy miktarı olan 60.000 ile çarpılacak ve A partisinin o seçim bölgesindeki oy miktarına eklenecektir. Bu durumun sonucunda da, A partisi ilgili seçim çevresinde 2.000.000 oydan 480.000 oy elde ettiyse, yurt dışı oylarından gelecek 6.000 oy eklenerek A partisinin ilgili seçim çevresindeki toplam geçerli oyu 486.000 olarak ifade edilecektir. Sonuç olarak da, D’Hondt sistemi çerçevesinde seçim çevresi bazında milletvekili dağılımı gerçekleştirilecektir.
A partisinin yurt dışında aldığı toplam oy miktarı: 150.000
A partisinin oy oranı: 150.000 (A partisinin yurt dışında aldığı oy miktarı) / 1.500.000 (Yurt dışı toplam geçerli oy miktarı) = 0,1
T seçim çevresinde A partisinin toplam geçerli oylarına eklenecek yurt dışı oy miktarı: 60.000 (T seçim çevresi oy miktarına eklenecek yurt dışı oy miktarı) x 0,1 (A partisinin yurt dışı oy oranı) = 6.000
Neticede, bugünlerde sosyal medyada yapılan “stratejik oy kullanımının" özellikle yurt dışı oyları düzeyinde daha bir önem arz ettiğini söyleyebilmek mümkün olacaktır. Bilhassa, yurt dışındaki oyların yurt içi oylara eklenerek milletvekili dağılımının gerçekleştiriliyor olması, diğer bir ifadeyle Türk diasporası için yurt dışı kontenjan vekilliği olmaması, oy oranı yüksek olan partilerin daha avantajına olurken oy oranı düşük olan partiler bakımından ise ciddi bir katkısı olamayacak gibi gözükmektedir.
keywords: yurt dışı oyları, yurt dışı seçimleri, yurt dışı, Türkiye, 14 Mayıs, seçimler, mustafa safa türe, blog yazısı, politik hub, politichub, politic hub, blog yazıları, seçimler, d'hondt, 136 sayılı genelge